Na zaproszenie kierownictwa PUiK w Sokołowie Podlaskim Burmistrz Miasta Iwona Kublik wraz z grupą radnych uczestniczyła w konferencji poświęconej modernizacji i rozbudowie systemu grzewczego dla Miasta Sokołów Podlaski. W ramach spotkania odbyła się też robocza wizyta w biogazowni w Grochowie Szlacheckim oraz ciepłowni w Sokołowie Podlaskim, gdzie pracownicy zapoznali gości z zastosowaną tam technologią oraz przedstawili plany inwestycyjne dla jednostek.
Możliwe, że najbardziej zaawansowana elektrociepłownia na świecie funkcjonować będzie w Sokołowie Podlaskim W Sokołowie Podlaskim na terenie PUIK Sp. z o.o. w ciągu ostatnich dwóch lat (2023 – 2024) wybudowano bardzo zaawansowaną technicznie oraz wysokoefektywną elektrociepłownię, umożliwiającą pracę z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii na poziomie bliskim 100% OZE. Jak twierdzi autor koncepcji i współwykonawca tego rozwiązania Adolf Mirowski (Instytut Certyfikacji Emisji Budynków), pełniący obecnie funkcję dyrektora rozruchu i eksploatacji nowego systemu: „Nie ma takiego drugiego rozwiązania w Polsce i Europie, jest też wysoce prawdopodobne, że to pierwsza tego typu elektrociepłownia w świecie”. Dodaje również, że realizacja tego pomysłu nie byłaby możliwa, gdyby nie finansowanie przez NCBR (Narodowe Centrum Badań i Rozwoju), w ramach wygranego w 2021 roku konkursu narodowego p.t. „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym”.
Do pierwszego etapu zakwalifikowało się 10 uczestników. W drugim etapie konkursu zwycięzca został wybrany jeden. Było to konsorcjum składające się z: ECN Spółka Akcyjna ul. Żurawia 45, 00-680 Warszawa, ENERGOTECHNIKA Sp. z o.o. ul. Chełmżyńska 25, 04-247 Warszawa, ICEB – Instytut Certyfikacji Emisji Budynków Sp. z o.o. ul. Żeńców 30, 30-734 Kraków, Biogas East Sp. z o.o. ul. Sokołowska 5, 08-300 Grochów Szlachecki oraz Przedsiębiorstwo Usług Inżynieryjno-Komunalnych Sp. z o.o. ul. Kosowska 75, 08-300 Sokołów Podlaski. Dzięki połączeniu sił i potencjałów powyższych podmiotów realizacja tego projektu stała się możliwa.

Paliwo do napędu powyższej elektrociepłowni wytwarzane jest w biogazowni rolniczej w Grochowie. Jest nim biogaz, który po przetworzeniu w innowacyjnej i pierwszej w Polsce stacji oczyszczania, już jako biometan, tłoczony jest rurociągiem na teren elektrociepłowni przy ul. Piłsudskiego 8. Tam zasila on nowy system wytwarzania ciepła i energii elektrycznej. Biometan spalany jest w zespole kogeneracyjnym (silniku gazowym napędzającym generator z odzyskiem ciepła). Energia elektryczna i ciepło, które są wytwarzane w zespole kogeneracyjnym są zatem zaliczane do odnawialnych źródeł energii. Na uwagę zasługuje również metanowy biogazociag pomiędzy Grochowem a PUIK w Sokołowie Podlaskim.
Tym, co świadczy o tak wysokiej innowacyjności wybudowanej elektrociepłowni są między innymi współpracujące ze sobą systemy składające się z różnych typów pomp ciepła. W skład jednego z nich wchodzą wysokotemperaturowe pompy ciepła typu powietrze/woda. Ich podstawowym zadaniem dzięki własnej, wytworzonej na miejscu „zielonej” napędowej energii elektrycznej, jest pozyskiwanie ciepła z otaczającego powietrza i przekazywanie go do sieci ciepłowniczej zasilającej Sokołów Podlaski. Ciepło pochodzące z otaczającego powietrza zaliczane jest również do odnawialnych źródeł energii. Drugi system zbudowany jest z wysokotemperaturowej pompy ciepła typu woda/woda. Jej podstawowym zadaniem, dzięki własnej „zielonej” napędowej energii elektrycznej, jest pozyskiwanie „zielonego” ciepła odpadowego z obiegu chłodzenia systemu sprężania mieszanki silnika zespołu kogeneracyjnego oraz ekonomizerów kondensujących zabudowanych na wylocie spalin zespołu kogeneracyjnego i ew. kotła gazowego.
W dotychczasowych elektrociepłowniach wykorzystujących zespoły kogeneracyjne oraz kotły, ciepło to w znacznym stopniu (z uwagi na brak takich możliwości technicznych), jako niewykorzystane, jest tracone w otoczeniu i de facto stanowi straty energii. Jak twierdzi Piotr Umiński (ENERGOTECHNIKA Sp. z o.o.); „Wykonanie tego systemu oraz pierwszej w Polsce stacji oczyszczania biogazu nawet dla naszej firmy z ponad 30 letnim doświadczeniem na rynku stanowiło całe pasmo angażujących nas wyzwań, pomimo że w naszą działalność wpisane są one zawsze.”
Wszystkie wymienione powyżej komponenty technologiczne w nowej elektrociepłowni (według danych z ostatnich 3 miesięcy) pracują zgodnie z oczekiwaniami. Jak twierdzi dyrektor ZE (Zakładu Energetyki) Piotr Skorupka: „W czerwcu, w dni robocze nowa elektrociepłownia zasilała już sieć ciepłowniczą w Sokołowie Podlaskim wyłącznie w energię odnawialną. Będziemy dążyć to tego, aby system ten wkrótce pracował także w dni wolne i świąteczne”.
Przystąpienie PUIK do konsorcjum wynika z głębokiego spojrzenia w przyszłość kreowaną przez Unię Europejską, która podejmuje najdalej idące na świecie inicjatywy w obszarze redukcji emisji CO₂. Po ogłoszeniu planu osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r., konsekwentnie wprowadza nowe polityki i regulacje dotykające praktycznie każdej dziedziny życia Europejczyków. Deklarując, że prowadzona transformacja ma być opłacalna, wyważona społecznie i sprawiedliwa, przeprowadziła ona nowelizację Dyrektywy o systemie handlu uprawnieniami do emisji wprowadzając nowy, równoległy do dotychczasowego EU ETS, mechanizm ETS2 obejmujący transport i budownictwo. Mechanizm ma rozpocząć funkcjonowanie w 2027 r. i nie należy spodziewać się opóźnienia we wdrożeniu mechanizmu.
Nowy system obejmie opłatami emisje pochodzące ze spalania paliw przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa dotychczas nie objęte systemem ETS1, m.in. małe ciepłownie, elektrociepłownie, piekarnie, gastronomię, sklepy, itd. Dodatkowe koszty będą ukryte w cenie paliw kopalnych m.in. węgla, gazu, oleju opałowego, paliw silnikowych. Koszt zakupu paliw wzrośnie nie tylko o wysokość opłaty emisyjnej, ale także wysokość podatku VAT naliczanego od tej opłaty.
Polska jest jednym z krajów, którego obywatele dotkliwie odczują uruchomienie ETS2. Ze względów klimatycznych należymy do grona państw z zapotrzebowaniem na ciepło przekraczającym średnią unijną. Mamy też najwyższe w Europie wykorzystanie węgla, będącego najbardziej emisyjnym paliwem, do ogrzewania budynków mieszkalnych.
Jak twierdzi Prezes PUIK Sp. z o.o. Bogumiła Oniśk: „Nowa elektrociepłownia umożliwi nam w przyszłości skuteczne wyhamowanie wzrostu cen ciepła spowodowane wprowadzeniem podatku ETS2, ale nie rozwiąże wszystkich wyzwań. Pozostaje jeszcze przykładowo kwestia termomodernizacji budynków przyłączonych do sieci ciepłowniczej polegająca na ich dociepleniu i obniżeniu parametrów termicznych wody sieciowej.
Jak twierdzi burmistrz Sokołowa Podlaskiego Iwona Kublik: „Zdajemy sobie sprawę, że Sokołów Podlaski między innymi dzięki tej inwestycji może znaleźć się w awangardzie miast polskich. Niemniej jednak nasze podejście będzie odpowiednio szerokie, aby sprostać nie tylko wysokim wymaganiom neutralności klimatycznej, ale także utrzymaniu optymalnego poziomu cen ciepła. Naszymi działaniami obejmiemy wiele obszarów w naszym mieście polegających także na termomodernizacji budynków przyłączonych do sieci ciepłowniczej – nie wykluczając także dalszej rozbudowy nowej elektrociepłowni”.
Zatem w Sokołowie Podlaskim nie powiedziano ostatniego słowa. Nowo wybudowana elektrociepłownia stwarza wiele możliwości rozwoju jakościowego (tj. np. wykorzystanie energii z elektrowni wiatrowych, instalacji fotowoltaicznych, magazynów energii elektrycznej) i rozwoju ilościowego (np. zwiększenie ilości pomp ciepła i zespołów generacyjnych, większa produkcja biogazu). Jak twierdzi Maciej Ufnal (Biogas East Sp. z o.o.): „Istnieje jeszcze duży potencjał pozyskania biomasy rolniczej do produkcji biogazu w okolicach Sokołowa Podlaskiego”.
Obecnie trwa faza rozruchu instalacji, a wszelkie dane poddawane są analizom i raportowaniu. Uroczyste otwarcie nowej elektrociepłowni zaplanowane jest na październik 2024. Po tym wydarzeniu planowana jest także polityka otwartości. W ramach np. „otwartych drzwi” możliwe będzie zwiedzanie obiektu. Przewiduje się również zajęcia edukacyjne dla zainteresowanych, w tym także dla młodzieży.

Adolf Mirowski
foto: G. Mieczkowski